www.ideayayinevi.com |
Otto Neurath ve Viyana Çevresi Manifestosu; Ludwig Wittgenstein; Moritz Schlick; |
VİYANA ÇEVRESİ felsefede köktenci bir dönüşüm yapmaya, felsefenin doğasının kendisini sorgulamaya ve felsefeye yeni bir yön vermeye çalıştı. Bunu başaramadı çünkü, eğer daha gerilere gitmesek bile, bu girişim modern dönemde daha önce İngiliz Görgücülüğü tarafından gerçekleştirilmişti. Çevre Wissenschaftliche Weltauffassung. Der Wiener Kreis (Bilimsel Dünya Görüşü. Viyana Çevresi) başlıklı bir manifesto yayımladı. 1) Bilimsel Dünya Görüşü bir görüşün (Auffassung) açıkça olması gerektiği gibi, ve Çevrenin birincil özelliği olarak belirtildiği gibi, "görgücü ve olgucudur." Yine bir "görüş" ancak deneyim üzerine olabilir, ve Viyana Çevresi için bilgi yalnızca deneyimden kaynaklanıyordu. 2) Çevrenin ikinci özelliği olarak yöntemin karakteri belirtilir ve buna deneyimin, olguların vb. "mantıksal çözümleme"si denir. İlk bakışta ussalcılık gibi görünen yöntem bir kavramsal çözümleme, sözcüğün olağan anlamında mantıksal bir çözümleme değil, bir "durulaştırma" yöntemidir ki simgeselleştirilmiş biçimler altında tasımları kullanır. Tasımın kendisini çözümlemeden geçirilmeksizin yalnızca kabul edilir, ve sağ-duyu denilen sıradan uslamlama işlemleri uygulanır. Bu çözümlemeye göre iki tür bildirim vardır ve bunlardan birinci küme görgül verilere ilişkin daha yalın bildirimlere çözündürülebilir ve bunlar bilimsel araştırmaların konusunu oluştururlar; bunun dışında kalanlar ise deneyime indirgenemeyen bildirimlerdir ve deneyimsel ya da görgül olmadıkları için anlamsızdırlar. Bunlar metafiziksel bildirimlerdir ve buna göre metafiziksel problemler yalancı problemlerdir. (Çevrenin bakış açısında "meta-fiziksel" anlatımının "deneyim-ötesi" olarak anlaşıldığına dikkat edebiliriz.) |
Wiener Kreis olarak bilinen çevre 1928'de Moritz Schlick başkanlığında Verein Ernst Mach (Ernst Mach Toplumu) adı altında kuruldu. Kümenin felsefesi için temeli Wittgenstein'ın Tractatus Logico-Philosophicus başlıklı çalışmasının esini ile türetilen mantıksal pozitivizm oluşturdu. 1929'da Viyana Çevresi manifestosu Wissenschaftliche Weltauffassung. Der Wiener Kreis (Bilimsel Dünya Görüşü. Viyana Çevresi) yayımlandı. Broşür Schlick'e adandı ve önsözü Hahn, Neurath ve Carnap tarafından imzalandı. Üyeler arasında Gustav Bergmann, Rudolf Carnap, Philipp Frank, Hans Hahn, Tscha Hung, Victor Kraft, Karl Menger, Richard von Mises, Marcel Natkin, Otto Neurath, Olga Hahn-Neurath, Theodor Radakovic, Rose Rand and Friedrich Waismann bulunuyordu. Herbert Feigl ve Kurt Gödel bu sırada Viyana Üniversitesinde öğrenciler idiler ve kümenin üyeleri olmamalarına karşın toplantılarına katıldılar. Wittgenstein'ın kendisi mantıksal pozitivizmin onun düşüncelerinin kaba bir yorumu olduğunu söylüyor ve toplantılar sırasında şiir okuyordu. |
|||||||
|
||||||||
Pozitivizm sağ-duyunun bakış açısı olarak kavramlar ile çalışmaz. Kavramsız söylemlerin eşit ölçüde kavramsız çözümlemesini yapar. Ernst Nagel bu durumun açık bir örneğini sunar: "Yalın bir örnek belki de bu nokta üzerine araçsalcı konumu daha açık kılacaktır. Bir çekiç amaçlı olarak tasarlanmış bir alettir ve onun yardımıyla bir "ham gereçler" türlülüğü belli ilişkiler içine getirilebilir, böylece onunla sandıklar, mobilya ve binalar gibi şeyler yapılabilir. Bir çekicin kullanım yolları bir kerede saptanamaz, öyle ki kullanımının ürünleri hem sayıda hem de türde artabilir. Her ne olursa olsun, eğer biri bir çekicin herhangi bir tanıdık anlamda onun aracılığıyla üretilen ya da üretilebilir şeylere "eşdeğer" olduğunu ortaya sürecek olsaydı, bunun saçma olduğunu düşünürdük; ve bir çekicin daha şimdiden onun yardımıyla yapılmış ürünleri yeterli olarak "temsil edip etmediği," ya da, bu ürünlere ek olarak, üretimlerine yardım edebileceği daha öte şeylerin "artı" kümesini belirtip belirtmediği gibi soruları da tuhaf olarak görürdük. Bununla birlikte, kuramlar üzerine araçsalcı görüşe göre kuramlar önemli bakımlardan çekiçler ve başka fiziksel aletler gibidir, üstelik bu andırım açıkça birçok noktada başarısız olsa bile. Kuramlar entellektüel aletlerdir, fiziksel aletler değil. Gene de deneysel araştırmayı etkili olarak yönetmek için ve başka türlü ilişkisiz olarak görülecek gözlem sorunları arasındaki bağıntıları sergilemek için amaçlı olarak tasarlanmış kavramsal çerçevelerdir." (Bilimlerin Yapısı, s. 144) | Viyana Çevresinin yazgısı ile ilgili bir gözlem Ernst Nagel'den gelir (s. 137, Dipnot 13):: Belki de bu savı fenomenalistik bir bilgi kuramının çerçevesi içerisinde doğrulamak için en hırslı girişim Rudolf Carnap'ın Der Logische Aufbau der Welt (Berlin, 1928) başlıklı çalışmasında bulunacaktır. Ama burada bile doğa bilimlerinde yer alan anlatımların gerekli tanımları ancak taslak olarak verilir. Carnap o günden bu yana yalnızca erken fenomenalizmini değil ama kuramsal bildirimlerin fizikselci dile çevrilebilir olduğu savını da terketmiştir. Bkz. "Methodological Character of Theoretical Concepts," Minnesota Studies in the Philosophy of Science (yay. haz. Herbert Feigl ve Michael Scriven), Minneapolis, 1956, Vol. 1. Carnap'ın programını yürütmek için daha yakınlardaki bir çaba için bkz. Nelson Goodman, The Structure Of Appearance, Cambridge, Mass., 1951. Russell'ın savı doğrulama girişiminin ayrıntılı bir eleştirisi için, bkz. Ernest Nagel, Sovereign Reason, Glencoe, Ill., 1954, Chap. 10. |
|||||||
http://www.springer.com/series/6671 The Vienna Circle was a discussion group of philosophically interested scholars who met weekly from 1925 to 1936 at the University of Vienna. The Circle was formed around the physicist and philosopher, Moritz Schlick, and its members included Carnap, Feigl, Menger, Neurath, Waismann, and others. Reichenbach and Hempel belonged to associated groups and all recognised Mach, Boltzmann and Russell as their precursors. |
||||||||
|
|
||||||||||
Neurath: Dil ve realite birdir. http://www.informationphilosopher.com/solutions/philosophers/schlick/ |
Otto Neurath Neurath ve mantıksal olgucular tüm dili bir fiziksel gözlemler kümesine indirgebilecek yalın önermelerin ilişkilerinden oluşan bir yapı olarak görüyorlardı. |
Rotes Wien | Sigmund Freud, Arthur Schnitzler, Karl Kraus, Ludwig Wittgenstein, Adolf Loos, Arnold Schönberg Kızıl Viyana'da yaşadılar. |
||||
Karl-Marx-Hof 1927 ve 1930 arasında Wagner Okulunun bir üyesi olan Karl Ehn tarafından yapıldı. (Otto Koloman Wagner (1841-1918) Avusturyalı mimar, mimari-kuramcısı ve Viyana kent planlamacısı idi.) Her biri 30-60 metre karelik 1,382 apartmandan oluşan ve 1100 metre uzunluğunda olan yapıda 5000 kişi çamaşırhaneden kütüphaneye, çocuk yuvasından kliniklere çeşitli düzenlemeden yararlanıyordu. | |||||
1918 ve 1934 arasında, Sosyal Demokratların çoğunluğu altında kent ilk kez demokratik olarak yönetildiği zaman Avusturya'nın başkentinin takma adı Kızıl Viyana idi (Rotes Wien). Birinci Dünya Savaşından sonra Avusturya-Macaristan Habsburg monarşisi çöktü ve dağıldı ve Deutscheösterreich ya da Alman-Avusturya 1918'de bir cumhuriyet oldu. 1919 seçimlerinde ilk kez kadın ve erkek tüm yurttaşlar seçme hakkını kazandılar. Sosyal Demokrat Parti salt çoğunluğu kazanırken Viyana'da belediye başkanlığını sosyal demokratlar aldı. Kent yoksulluk, işsizlik, enflasyon, açlık, kalabalık ve hastalıktan kırılıyordu. |
|||||
Die österreichische Frauenbewegung hat nach jahrzehntelangem Kampf um politische Gleichberechtigung eines ihrer wichtigsten Ziele erreicht. | Frauenbewegung Die ersten weiblichen SDAP-Abgeordneten der Verfassungsgebenden Nationalversammlung, 4.3.1919: 1. Reihe: Adelheid Popp und Anna Boschek, 2. Reihe: Gabriele Proft und Therese Schlesinger, 3. Reihe: Maria Tusch und Amalie Seidel. |
||||
Wittgenstein in the Tractatus had set the project for the Vienna Circle. 4.11 The totality of true propositions is the whole of natural science (or the whole corpus of the natural sciences) According to Schlick, "philosophy is not a science, that is, it is not a system of propositions." (Preface, Problems of Ethics 1936) |
Viyana Çevresinin atmosferini duyumsayabilmek için Carnap'ın Wittgenstein üzerine anılarına başvurabiliriz:
|
|||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|||||
Philosophy of Science, Contemporary Readings, Edited by Yuri Balashov and Alex Rosenberg, Routledge, 2002. |
Viyana Çevresi sentetik a priori bilgiyi reddeder. Bilginin sentetik olması bir kavramın bir başkası ile bağlanmasını ilgilendirir ve bu bağıntının zorunlu olduğu kabul edilir; a priori olması ise bu kavramların deneyimden türetilmeyen doğuştan düşünceler olması demektir. Matematik ilk bakışta deneyimden türetilmeyen arı kavramların zorunlu bağıntısı olarak görünür. Ama Viyana Çevresi bu bağıntının sentetik değil. analitik olduğunu ve böylece totolojik olduğunu düşünür. Viyana Çevresinin görüşlerini bir süre için bir yana bırakırsak, analitik olmak kavramlar durumunda bir kavramın bir başkasında içerilmesini anlatır. Ama bu içerilme bir bağıntı, bir birliktir ve böylece analitik olmanın olanağı sentetik olmaktır. Ve yine kavramın kendi mantığını izlersek, bir kavramın bir başkasını içermesi onu bir kutu, kap vb. gibi uzayda kapsaması değil, ama bir kavramın bir başkası ile bir olması, o olması olarak düşünülebilir. Bu ise kavramlar arasındaki bağıntının zorunlu birlik olduğunu imler. Gene de bu bile henüz diyalektik değildir, çünkü bağıntı bu durumda zorunlu olarak karşıtlık karakterini taşımaz. Gerçekten de bir kavram başka herhangi bir kavram ile ilişkilendirilebilir ve bu durumda bağıntı olumsaldır, zorunlu değil; olabilir ya da olmayabilir. Ama bir kavramın karşıtı ile ilişkisi olumsal değildir; her zaman olan, ya da, eğer zaman sözcüğünü bir yana bırakırsak, zorunlu olan bir bağıntıdır. O zaman bir kavramın bir başkası ile bu özgül ilişkisi diyalektik olarak anlatılabilir ve analiz, bir kavramın bir başkasından çıkarsanması, örneğin kimyada olduğu gibi olumsal karakterini yitirir. Kavram kendisi ve kendi karşıtıdır, bu olumsal bir durum değildir, ve yine dışsal-olumsal bağıntıyı anlatan sentetik sözcüğü de bu aynı zorunluğu anlatmak için hiç olmazsa yeterli değildir. Viyana Çevresinin totolojik dediği analitik bağıntı gerçekte totolojik olmanın tam tersi, bir geneleme değil ama genelemenin tam tersi, bir kavramın karşıtı ile bağıntısıdır. Hiç kuşkusuz totolojik bağıntılar vardır ve bunlar gerçekten de kendilerini semantik bağıntılar olarak sergilerler, mantıksal olarak değil. Viyana Çevresinin kabul ettiği biricik bildirim biçimi olarak geriye a posteriori sentetik bildirimler kalır ve bilimsel bildirim olarak kabul edilen biçim budur. Matematiksel bildirimi analitik a priori olarak görmek onu sentetik a priori olarak görmekten ayrı olmadığı için, Viyana Çevresinin analitik a priori bildirimleri doğrulaması Çevrenin görüşüne aykırıdır. Herşey bir yana matematiksel bildirimler deneyim ile ilgisizdirler, arı usun bağıntılarıdırlar, ve saltık zorunluk karakteri gösterirler. |
Moritz Schlick (1882-1936) fesefeyi pozitivist ideale göre yeniden şekillendirmeyi istedi. Gerçekten de felsefenin tarihsel içeriği dayanılacak gibi değildir — tanıtlamasız önermelerden oluşan bir görüşler yığını. Ama Schlick'in kendisi de eleştirdiğinden daha iyisni yapamadı ve Viyana Çevresinin mantıksal olguculuğunun bir görüş olduğunu bildirerek başladığını gözden kaçırdı. Schlick Felsefenin amacının "anlam" bulma olduğu görüşündedir. Buna karşı Bilimin amacı ise "gerçeklik" olmalıdır. "Science should be defined as the "pursuit of truth" and Philosophy as the "pursuit of meaning." Viyana Çevresini irdelemenin amacı uslamlamalarının yalnızca ona özgü olmadığını, genel olarak usun pozitivistik açınımını nasıl örneklendirdiğini görmektir. Viyana Çevresi çoktandır tarih olmuştur ve bir düşünce dizgesi olmayı, hiç olmazsa tutarlı olmayı başarabildiği ölçüde başından sonuna dek paradokslar üretmiş, kendi ile çelişmiş, bilimi kurtarmak yerine bilimin olanaksızlığını göstermeye çalışmıştır. |
|||
For example, he quoted Max Born as saying
|
Schlick Berlin Üniversitesinde Max Planck altında çalıştı. Daha sonra felsefeye döndü. Schlick içtenlikle Sokrates'in izinde yürüdüğüne inanıyordu—anlamsız metafizik olarak gördüğü İdealar olmaksızın, ve Sokrates'in sofizmin dayanağı olarak gördüğü duyu-algısı üzerine dayanarak. | ||||
Schlick Allgemeine Erkenntnislehre (Genel Bilgi Kuramı) üzerine 10 yıl çalıştı. Görgül kanıtı gerçekliğin ölçütü olarak kabul etti ve görgül kanıt tarafından doğrulanamayan metafiziksel bildirimleri "anlamsız" saydı. "Anlamsız" ve "metafizik" sözcüklerinin eşitlenmesi Schlick'e aittir. |
|
---|